Archieven van toneelverenigingen in Liberas

Sébastien Baudart, Liberas

Amateurtoneel gaat over veel meer dan op het eerste gezicht lijkt. Net als fanfares, harmonieën en koren waren en zijn toneelverenigingen belangrijke actoren in het lokale sociale weefsel. In april 1948, op de prijsuitreiking van het vijftiende Koninklijk Landjuweel – de wedstrijd voor amateurtoneelgezelschappen – omschreef toneelauteur Herman Teirlinck het sociaal nut van dergelijke verenigingen als volgt: ‘De toneelmaatschappijen scheppen in hun midden een lokale bedrijvigheid waar eenieder aan meedoet. […] Het komt er […] op aan dat de leden van een toneelvereniging iets groots willen doen te zamen [sic] in een gemeenschappelijk opgaan naar één verzuchting, naar één schoonheidsinzicht’1.

Affiche met het programma van het XVe Landjuweel. (Liberas, Archief Theatergroep Vooruit, affiche 22-9-16-1-04-02)

Teirlinck sprak geen loze woorden. Op deze editie van het Landjuweel ging de hoofdprijs naar een vereniging uit Deinze, de toneelafdeling van De Verenigde Taal- en Kunstminnaars onder kenspreuk Vooruit!. De Deinzenaars zorgden voor een opvoering van De Blauwe Vogel van Maurice Maeterlinck: een gigantische productie, met indrukwekkende decors en kostuums en meer dan honderd uitvoerders op de scène, onder wie ook bestuursleden zoals de industrieel George Torck. De voorzitter dankte achteraf alle deelnemers voor de inzet en de samenwerking: ‘de eenen brachten talent, moeite en vrije tijd en de anderen het nodige geld en materiële steun’2.

Programmaboekje van De Blauwe Vogel, fragment van de rolverdeling. (Liberas, Archief Theatergroep Vooruit, 5.6.3.1.)

De archiefstukken rond deze productie illustreren mooi hoe archieven van dergelijke toneelverenigingen eruitzien: verslagen van bestuursvergaderingen en van activiteiten in de verslagboeken, ledenlijsten, briefwisseling, financiële stukken, productiedossiers, dossiers over wedstrijddeelnames, decor- en kostuumontwerpen, programmaboekjes, affiches, foto’s, toneelteksten enzovoort. Generatie-overschrijdende reeksen archiefstukken (het archief van Vooruit! bevat bijvoorbeeld verslagboeken van 1858 tot 1971) laten toe om de sociale, financiële en artistieke evolutie van dergelijke verenigingen op lange termijn te bestuderen, net als hun verstrengeling met de gemeentepolitiek, het lokale bedrijfsleven en bredere maatschappelijke ontwikkelingen.

Kostuumontwerpen voor De Blauwe Vogel. (Liberas, Archief Theatergroep Vooruit, 5.5.2.)

Naast het archief van De Verenigde Taal- en Kunstminnaars onder Kenspreuk Vooruit! - Theatergroep Vooruit (Deinze, 1858-2008, 5,31 m) bewaart Liberas ook archief van haar voorgangster Geen Kunst Zonder Nijd (Deinze, 1797-1858, 0,25 m), de Maatschappij van Rhetorica Vreugd in Deugd (Lokeren, 1819-1977, 1,5 m), de Toneelmaatschappij Met Tijd en Vlijt (Wetteren, 1860-1968, 0,54 m), de Toneelmaatschappij Zonen der Arendsbeek (Harelbeke, 1869-2001, 0,36 m), KM De Melomanen (Gent, 1856-1984, 2,52 m) en het Letter- en Toneelkundig Gezelschap Voor Taal en Vrijheid (Aalst, 1871-1997, 7,05 m,). Dit laatste archief bevat ook een tweeduizendtal toneelteksten.

Foto van de scène tijdens de opvoering van De Blauwe Vogel. (Liberas, Archief Theatergroep Vooruit, foto 008421)

Referenties