2024 @ BELvue Museum

In de marge van de geschiedenis: actueel onderzoek, debatten, uitdagingen

In 2014 organiseerden historici Amandine Lauro en Magaly Rodríguez García aan de ULB een studiedag over de historiografie van subalterne groepen en mensen in de marge van de samenleving. Ze betreurden de terughoudendheid van Belgische historici om met deze concepten aan de slag te gaan en hun relatieve afwezigheid op het domein van de ‘subaltern studies’, dat sinds de jaren 1980 was opgekomen. In het verlengde van deze ontmoeting leidden beide sprekers in 2016 een sessie op de Dag van de Nieuwste Geschiedenis, met de focus op ‘Belgische historici en de internationalisering’. Tien jaar na het colloquium aan de ULB heeft het onderzoek naar ondervertegenwoordigde sociale groepen in de Belgische geschiedschrijving duidelijk aan belang gewonnen. Het vormt daarom een interessant thema voor de volgende Dag van de Nieuwste Geschiedenis.
Het debat draait vooral om de definities van de begrippen ‘marginaliteit’ en ‘subalterniteit’, die grotendeels overlappen. Marginale of subalterne groepen worden gevormd door mensen met een beperkte toegang tot bepaalde rechten, ruimtes, middelen en kansen vanwege hun sociale afkomst, etnische achtergrond, leeftijd, geslacht, functie, etc. Terwijl ‘marginaliteit’ eerder verwijst naar een ruimtelijk concept (mensen die in de marge leven bevinden zich fysiek of cultureel ver van het centrum), heeft ‘subalterniteit’ meer te maken met een Gramsciaans geïnspireerd hiërarchisch concept (ondergeschikt aan de elites). De positie van deze marginale of subalterne groepen kan het gevolg zijn van het niet naleven van de regels van de heersende cultuur of van de stempel die de heersende cultuur op hen drukt, namelijk als zijnde ondergeschikt, onbelangrijk of onproductief. Vanuit een langetermijnperspectief blijkt alvast dat de grenzen die marginale of subalterne groepen van het centrum scheiden, dynamisch zijn en in tijd en ruimte veranderen. Ook historici zelf dragen met hun onderzoek bij tot het herschikken, bestendigen of versterken van deze kwalificaties.
Dankzij deze focus op marginale en subalterne groepen zijn er nieuwe perspectieven ontstaan op de samenleving, met bijzondere aandacht voor de geschiedenis en het perspectief van ondervertegenwoordigde groepen, zoals inwoners van de voormalige kolonies, vrouwen, de LGBTQIA+-beweging, (voormalige) gevangenen, ouderen, gehandicapten, etnisch-culturele minderheden, en anderen.
Deze nieuwe invalshoeken nodigen uit tot een nieuwe bijeenkomst. De Belgische Vereniging voor Nieuwste Geschiedenis stelt zich tot doel om het onderzoek naar de (brede) Belgische geschiedenis te bundelen. Met deze missie voor ogen willen we tijdens de komende editie van de Dag van de Nieuwste Geschiedenis, in samenwerking met het BELvue museum, de blik richten op actueel onderzoek, debatten en uitdagingen rond de geschiedenis van ‘marginale’ en ‘subalterne’ groepen.

Programma

9u Ontvangst

9u30 Welkom door Johannes Van De Walle (BVNG)

9u40 Welkom door An Lavens (BELvue)

9u50 Keynote lecture door Magaly Rodríguez García (KULeuven): The Subaltern speaks. Who listens?

11u Parallelsessie I

1.1 True Crime. Aan de slag met strafrechtelijke archieven
An Vandenberghe (Rijksarchief Gent): Project Outlaw. Hoe een databank 120.000 boeven’ vangt (1850-1924)
Matteo De Vuyst (UGent): In het spoor van de dader. Strafrechtelijke trajecten in negentiende-eeuws België, 1870-1910
Paul Drossens (Rijksarchief Gent) en Kaat Wils (KU Leuven): De archieven van Justitie: mogelijkheden voor onderzoek en publiekswerking

1.2 Julien Tondeur (CARHOP): Le CARHOP. Une posture et des pratiques pour construire et transmettre des histoires en marge
Lionel Vanvelthem (IHOES): L’histoire orale dans les marges : les collectes et collections sonores de l’Institut d’histoire ouvrière, économique et sociale
François Welter (CARHOP) : Sortir les chômeurs et les chômeuses de la marge. Coaliser et organiser les sans-emploi au sein de la CSC (1970-2013)
Alvin De Coninck: Erkenning en schadevergoeding door Duitsland van Belgische dwangarbeiders

1.3 Costantino Paonessa (UCLouvain): Défovaris·é·s ou agents de la colonisation? : repenser la subalternité en contexte colonial
Silvia Mostaccio (UCLouvain): Abus de pouvoir et sexuels dans l’Église catholique
Caroline Sappia (UCLouvain): Circulation Europe - Amérique latine: de la théologie de la libération aux exils latino-américains des années 1970 et 1980
Marta G. Bernardino (UCLouvain): Quand les (grands)parents racontent… Une étude des mémoires (post)coloniales au sein des familles Congolaises en Belgique (1950-2023)

1.4 Veerle Vanden Daelen (Kazerne Dossin) en Janiv Stamberger (UAntwerpen): Joden en marginaliteit - een verkenning
Judith Renneboog (KU Leuven): Tussen volkstaal en officiële taal: Vertalingen in Duitstalige gemeenten in het 19de-eeuwse België

12u30 Lunch

13u30 Parallelsessie II

2.1 Thirza Vandenabeele (Erfgoedcel Gent), Hilair Francisco: Onderhandelen over het verleden in De Wereld van Hilair. Een werkbare methode om het historisch debat van onderop te herschikken?

2.2 Chercher les « subalternes » dans les sources du pouvoir. Éthique et méthodes
Mathilde Lucic (ULB) : Chercher les jeunes filles enfermées dans les sources religieuses (Belgique, 1840-1930)
Margaux Roberti-Lintermans (UCLouvain) : Saisir la voix des enfants au prisme des archives d’adultes. Les enquêtes sociales des stagiaires de la protection de l’enfance (1945-1980)
Juliette Masquelier (ULB) : Lire l’engagement politique des femmes dans les archives de la Police des étrangers (1918-1958)
Samuel Dal Zilio (Université du Luxembourg), Aurore François (UCLouvain) et Anne Roekens (UNamur): Que restera-t-il demain pour écrire l’histoire des marginalités et subalternités ? Les dossiers personnels entre droit à l’information et protection de la vie privée

2.3 Valorisatie van historisch onderzoek naar subalterne groepen
Brent Geerts (KULeuven): Reading ‘colonial’ objects against the grain: museumgidsen en (toekomstige) geschiedenisleraren als publiekshistorici
Els Minne (KULeuven): Verrijkende geschiedenis? Uitdagingen in het onderzoeken en valoriseren van religieus geïnspireerde armoedebestrijding in de twintigste eeuw
Stijn Carpentier (KULeuven): Zijn onderzoekers brugfiguren? Geschiedenis, herinnering en erfgoed van gemeenschappen met een migratieverleden
Tim Debroyer (KU Leuven): De stem van de patiënt: Patiëntenorganisaties als partner bij bronnenonderzoek en valorisatie

2.4 Histoires féministes/féministes dans l’histoire
Brecht Deseure (KBR/ULB), Florence Le Cam (ULB) et Isabelle Gribomont (KBR/UCLouvain): La représentation des femmes journalistes dans la presse écrite belge (1850-1950)
Azélie Fayolle (ULB): Le féminisme par ses textes: repérer et penser le féminisme dans les journaux d’un grand XIXe

15u10 Parallelsessie III

3.1 Luc Blanchart (HELHa): Mémoire et enseignement de l’histoire en Fédération Wallonie-Bruxelles. Entre repentance et émancipation… Opportunités et risques du nouveau référentiel
Camille Provost (HELHa) : Une histoire mixte dans l’enseignement secondaire belge est-elle possible ?

3.2 De waarde van erfgoed en historische distantie om controversiële onderwerpen makkelijker bespreekbaar te maken in het onderwijs
Inleiding door Martine Vermandere (Amsab-ISG), presentatie door Vital Stichelbaut (UGent), gevolgd door een rondetafelgesprek met Joris Van Doorsselaere (leerkracht geschiedenis, onderzoeker UGent), Naïma Lafrarchi (UGent) en Hildegarde van Genechten (Faro)

3.3 Collecties in evenwicht? Omgaan met de ondervertegenwoordiging van vrouwen in erfgoedcollecties
Rondetafelgesprek met Nyala Nauwelaers (Liberas), Els Flour (AVG-Carhiff), Bart Hellinck (Fonds Suzan Daniël), Stefan Huyghebaert (Mu.Zee) Els Depuydt en Liesbeth Langouche (Guido Gezellearchief). Moderator: Kim Descheemaeker (Liberas)

3.4 Binnen het systeem maar buiten de boeken: (on)macht en marginaliteit in Congo-historiografie
Rondetafelgesprek met individuele presentaties door Felix Deckx, Hannah de Korte, Simon Nsielanga Tukumu en Mick Feyaerts (KULeuven)

16u40 Afsluitende receptie

Inschrijven kan nog steeds!

Na betaling op rekeningnummer BE43 0682 0439 5801 met vermelding “DNG 2024 Familienaam + Voornaam”, wordt dit formulier gebruikt als reservatie.