Archieven van volksvertegenwoordigers en ministers in Liberas

Florian Van de Walle, Liberas

Archieven van volksvertegenwoordigers en ministers maken een belangrijk deel uit van de collectie van Liberas. In de periode 2021-2022 zijn binnen Liberas opnieuw een aantal archieven geïnventariseerd van liberale politici die een grote maatschappelijke zichtbaarheid hadden. Aan de hand van de recent geïnventariseerde persoonsarchieven van André Kempinaire, August De Winter, Frans Grootjans, Frans Verberckmoes, Emile Flamant en Herman Vanderpooten lichten we toe wat een onderzoeker van dergelijke archieven kan verwachten. Deze politici waren actief in de nationale politiek als volksvertegenwoordiger van grosso modo de late jaren zestig tot de vroege jaren negentig. Behalve Flamant en Verberckmoes waren ze ook allen op verschillende momenten minister of staatssecretaris.

Vergadertafel op een PVV-congres in 1975 met o.a. Frans Grootjans (derde van links), André Kempinaire (vierde van links), Emile Flamant (eerste van rechts) en Herman Vanderpoorten (spreker) (Liberas, fotocollectie, 003521).

Het is niet verwonderlijk dat archieven van volksvertegenwoordigers dossiers bevatten betreffende thema’s die in het parlement aan bod kwamen. Meestal bestaan dergelijke dossiers uit een combinatie van parlementaire stukken, aantekeningen, briefwisseling, teksten van tussenkomsten, en documentatie. De dossiers kaderen altijd binnen de eigen interesses van de archiefvormer maar ook de context waarin ze werkten. Indien de politicus in kwestie bijvoorbeeld deel uitmaakte van een parlementaire commissie wordt dit ook in het archief gereflecteerd. In het archief van Vanderpoorten vinden we bijvoorbeeld veel dossiers over justitie, institutionele hervormingen en taalkwesties. Het archief van Flamant bevat dan weer een groot aantal dossiers over de sociale zekerheid, terwijl het archief van Verberckmoes zijn interesse in het landbouwbeleid en in ondernemen verraadt. Dossiers over studiereizen of parlementaire delegaties vertonen inhoudelijk gelijkaardige kenmerken. In het archief van André Kempinaire zitten een paar sprekende voorbeelden, bijvoorbeeld over een studiereis naar China en Irak.

Een tweede groot blok dat in veel persoonsarchieven van politici aanwezig is, is het partijpolitieke gedeelte. Deze archiefvormers waren betrokken in alle lagen van de partijstructuur. Niet verwonderlijk dus dat de aanwezige dossiers zowel hun werkzaamheden binnen de lokale afdeling bestrijken als hun engagement binnen het partijbureau. Dossiers over studiedagen, congressen en verkiezingen zijn legio. Het archief van August De Winter bestaat bijvoorbeeld voor het grootste deel uit stukken betreffende zijn activiteiten binnen de PVV-commissie die het Egmontpact bestudeerde.

Onvermijdelijk vermengden politici die minister of staatssecretaris waren hun persoonsarchief met hun kabinetsarchief. Indien de vermenging te groot is en de dossiers duidelijk zijn samengesteld door de minister zelf, werd meestal geopteerd om ook die stukken op te nemen in de inventaris van het persoonsarchief en niet te ontsluiten via een aparte inventaris van het kabinetsarchief. De archieven van De Winter, Grootjans en Vanderpoorten bevatten allen minstens een dossier waarin ook kabinetsarchief zit. Vooral het archief van Vanderpoorten bevat nog een aanzienlijk gedeelte kabinetsarchief dat is ontsloten binnen het persoonsarchief. De kabinetsarchieven van André Kempinaire zijn wel ontsloten in aparte inventarissen. Stukken over het privéleven van de archiefvormers zijn slechts in zeer beperkte mate aanwezig alhoewel het archief van Grootjans iets meer privémateriaal bevat.

Enkele stukken uit een kabinetsdossier van het archief van Herman Vanderpoorten betreffende de verdwijning van het paneel De Rechtvaardige Rechters van Het Lam Gods (Liberas, Archief H. Vanderpoorten, 265).

Het is duidelijk dat alle besproken archieven slechts gedeeltelijk bewaard zijn gebleven. Niet alle functies die de besproken politici hebben uitgeoefend, komen naar voor in hun archief: dienstbetoon lijkt in veel gevallen afwezig en qua periode zijn vooral de laatste jaren van hun actieve carrière het meest vertegenwoordigd. De omvang van de besproken archieven ligt tussen de één en tien meter. Raadpleging van de stukken ouder dan vijftig jaar is mogelijk mits het ondertekenen van een onderzoekscontract. De inventarissen zijn te vinden op de website van Liberas, net als het overzicht van alle persoonsarchieven.