Archief van de ursulinen van Tildonk

KADOC-KU Leuven

In 2019 droeg het generaal bestuur van de ursulinen van Tildonk het archief van de congregatie over aan KADOC. Het archief is intussen volledig ontsloten en toegankelijk voor onderzoekers.

De ursulinen van Tildonk ontstonden in 1818 als een kleine gemeenschap van onderwijzeressen die in de stal van de lokale dorpspastoor, priester Joannes Cornelius Lambertz, met een schooltje begonnen. Het initiatief was karakteristiek voor het ontstaan van tientallen onderwijscongregaties in negentiende-eeuws België. De prille genootschappen van religieuze vrouwen speelden in op de grote vraag naar volksonderwijs en werden geïnspireerd door het religieus ‘reveil’ van de decennia volgend op de Franse Revolutie.

Drie vrouwen begonnen in 1818 in de stal van pastoor Lambertz van Tildonk met een bescheiden dorpsschool. Hun initiatief groeide uit tot een monumentaal klooster- en kostschoolcomplex in Tildonk en een internationale congregatie van ruim duizend zusters (KADOC - Beeldarchief Ursulinen van Tildonk, 4).

De zustergemeenschap van het bescheiden dorpsschooltje in Tildonk groeide tegen het einde van de negentiende eeuw uit tot een gereputeerde onderwijsinstituut met ruim vijftig kloosters in België, maar ook in Nederland, Duitsland, Engeland en zelfs Indonesië. De zusters bedienden zowel dorpsscholen als meer elitaire kostscholen met een internationaal leerlingenpubliek. Pas aan het einde van de negentiende eeuw verenigden de meeste ursulinenkloosters die vanuit Tildonk waren gesticht zich in een congregatie. Tot dan toe waren alle kloosters autonoom en trokken de oversten éénmaal per jaar naar Tildonk voor een gezamenlijk overleg. De nieuwbakken congregatie startte missioneringsinitiatieven in India, Canada, de Verenigde Staten en Congo en bleef haar positie als belangrijke onderwijscongregatie in België handhaven.

Die telkens terugkerende dynamiek tussen lokale en internationale contexten is één van de belangrijkste troeven van dit rijke archief. Het biedt een schat aan informatie voor zowel geïnteresseerden met een lokale focus, families (van over de hele wereld) op zoek naar informatie over het klooster- of schoolleven van een verwante, gender- en onderwijshistorici en onderzoekers die zich richten op de geschiedenis van missie en internationale katholieke netwerken. Bovendien vormt het archief een mooie aanvulling op de archieven van de ursulinen van het Bisdom Hasselt en de ursulinen van Namen die ook in KADOC worden bewaard.

Je kan de inventaris van het archief van de ursulinen van Tildonk raadplegen via LIAS.
Een impressie van de geschiedenis van de congregatie in relatie tot het archief vind je in het eerste nummer van het tijdschrift KOORTS.