Verkiezingen in de collectie van het Liberaal Archief

Kim Descheemaeker & Sébastien Baudart

Naar aanleiding van Erfgoeddag 2018 met als thema Kiezen, organiseert het Liberaal Archief (LA) de tentoonstelling Stem Sixties! Verkiezingspropaganda in de collectie van het Liberaal Archief. Dit vormt de ideale gelegenheid om het bewaarde verkiezingsmateriaal in de kijker te plaatsen. Archieven, kiesbrieven en pamfletten, affiches, gadgets, krantjes, maar ook audio, video, websites en sociale media, allemaal maken ze de praktijk van het campagnevoeren in het verleden zichtbaar. Onderzoek op basis van dergelijk kiesmateriaal biedt inzichten in machtsverwervingsprocessen, de werking van de democratie, beleidsthema’s en maatschappelijke vraagstukken.

Het LA bewaart archief van de nationale PVV, VLD, Open Vld, Vivant en Lijst Dedecker, van heel wat lokale en regionale geledingen van de Liberale Partij, de PVV, de VLD en Open Vld en van een groot aantal mandatarissen. O.a. administratieve stukken, briefwisseling en verslagboeken bieden informatie over de voorbereiding en het verloop van de kiescampagne en de kiesstrijd op verschillende niveaus.

Pagina’s (1882 en 1888) uit verslagboeken van de Association Libérale de Bruxelles.

De verzameling verkiezingsmateriaal (met deelcollecties gemeenteraadsverkiezingen en wetgevende verkiezingen) bevat o.a. kiesliederen, spotprenten, pamfletten, kandidatenlijsten en kiesbrieven. Deze collectie bevat ook campagnemateriaal van niet-liberale partijen aangezien partijen in de campagnestrijd vaak in interactie gaan met elkaar. Vanaf de Tweede Wereldoorlog kan de verzameling als representatief voor de kiesstrijd in Vlaanderen worden beschouwd.

Strooibiljet van Gemeentebelangen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1958 in Aarschot.

Hoewel verkiezingsaffiches vandaag niet langer het voornaamste uithangbord van politieke partijen zijn, hebben verschillende publicaties de laatste jaren het historische belang en de erfgoedwaarde van collecties twintigste-eeuwse verkiezingsaffiches aangetoond. De oudste verkiezingsaffiches in de collectie van het LA dateren uit 1905, 1906 en 1907. De beeldtaal van de affiches veranderde met de democratisering van de samenleving van zuivere tekstaffiches en affiches met foto’s naar grafisch uitgewerkte affiches waar tekst en beeld op elkaar werden afgestemd met sterke metaforen en symbolen om de kiezer te overtuigen.

Het thema van belastingen leidde tot enkele sprekende affiches, zoals deze met de grijpgrage hand van de fiscus (1949) en de uitgeperste citroen (1964).

Bij twintigste-eeuwse verkiezingen werden weleens gadgets uitgedeeld tijdens de kiescampagne, o.a. tijdens campagnekaravanen. In 1989 werd de verspreiding van deze gadgets in de aanloop naar verkiezingen aan banden gelegd door de wet Dhoore. De collectie gadgets omvat kledij bedrukt met slogans en logo’s, luciferdoosjes en aanstekers, jojo’s, geldbeurzen, sponzen, bierglazen, speelkaarten, puzzels, enzovoort.

Diverse gadgets uitgedeeld bij verkiezingscampagnes tussen 1958 en 1974.

Vooral in de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw werden in aanloop van de verkiezingen krantjes uitgegeven als propaganda. Het LA bewaart onder meer de bladen Burgerplicht (Gent, 1892), De Verlossing (Sint-Amandsberg, 1899) en Kiesblad (Leuven, […]). Sommige van deze krantjes kenden een langere levensduur en groeiden uit tot spreekbuis van de politieke groepering die ze vertegenwoordigden, zoals de satirische bladen Baes Kimpe (Gent, 1857-1859) en Jan Klopterop (Gent, 1874-1875). Uiteraard komen de verkiezingen ook aan bod in de nationale, regionale en lokale partijperiodieken van de liberale partijen.

Voorpagina van het liberale kiesblad De Verlossing van Sint-Amandsberg van 7 oktober 1899.

Tot slot bewaart het LA ook enkele video- en audiofragmenten m.b.t. de verkiezingsstrijd en wordt meer en meer aandacht geschonken aan het archiveren van websites en sociale media.
Meer informatie over de inhoud en de raadpleging van deze collecties is te vinden op de website van het Liberaal Archief.