Getekend geheugen. Het archief van Gerard Alsteens (GAL)

Ellen Soetens en Ellen Van Impe, Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven

Gerard Alsteens (°1940) is politiek cartoonist en kunstenaar. De creatieve, kritische en betrokken stem die spreekt uit zijn omvangrijke getekende en ontworpen oeuvre was de reden waarom voormalig VUB-rector Caroline Pauwels Alsteens lauwerde met een VUB-eredoctoraat (2019). Pauwels bemiddelde vervolgens bij de bewaargeving van het getekende werk van GAL aan het Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven (CAVA), universiteitsarchief van de VUB en archief van de vrijzinnigheid. CAVA digitaliseerde het werk en voorziet de beelden in de loop van 2023-2024 van een beschrijving, zodat de meer dan 4000 tekeningen doorzoekbaar worden (onder andere op naam van de afgebeelde personen, op onderwerp, datum enzovoort).
CAVA zet GALs tekeningenarchief bovendien in de kijker door (medewerking aan of ondersteuning van) publieksprojecten. Zo ondersteunde CAVA in 2021 de overzichtstentoonstelling AL GAL in Mechelen en de tentoonstelling ‘50 jaar Vlaams Parlement. De blik van GAL’ in het najaar van 2021. In 2023 is CAVA partner van de retrospectieve tentoonstelling GAL TOTAL, op initiatief van de Dienst Cultuur van de Gemeente Schaarbeek, in samenwerking met LUCA School of Arts, de Schaarbeekse openbare bibliotheek Bib Sophia en Stripgids.

GAL maakte een zelfportret n.a.v. zijn eredoctoraat in 2019, rokend op een sigaar in de vorm van het VUB-rectoraatsgebouw, waarbij de rook een lauwerenkrans vormt. (Collectie CAVA, Archief Gerard Alsteens, BE CAVA GAL179)

Digitalisering

CAVA startte in 2021 met de digitalisering van de tekeningen. De digitalisering gebeurde in samenwerking met de Plantentuin Meise. Daar gebruikte CAVA de digitaliseringsapparatuur om hoogwaardige digitale reproducties te maken, zowel van de tekeningen als van platenhoezen, boeken en tijdschriften met ontwerpen van GAL.
Voorafgaand aan de eigenlijke digitalisering werden alle stukken geregistreerd. Ze kregen hierbij een collectienummer en hun afmetingen werden genoteerd. We verpakten de stukken op grootte in zuurvrij materiaal, zodat een veilig transport naar de Plantentuin mogelijk was.
Vervolgens fotografeerden CAVA-medewerkers de stukken een voor een. Bij de opnames lagen steeds een target en het collectienummer in beeld om enerzijds de beeldkwaliteit te waarborgen en anderzijds in een latere fase de beelden aan de juiste collectienummers te kunnen koppelen. De opnames werden geëxporteerd naar een DNG-bestand en meteen aan een visuele controle onderworpen. Nadien werden van dit bronbestand verschillende afgeleiden gemaakt: een TIFF-bestand als archiveringskopie, en een JPG-bestand dat als raadplegingskopie fungeert. Alle kopieën zijn duurzaam opgeslagen in het digitaal depot van CAVA.

Een foto van het digitaliseringsvlak met een tekening van GAL, target en medewerker die collectienummer plaatst. (© CAVA-VUB)

Publiekswerking

Ook studenten worden bij het archief van GAL betrokken. Studenten van vandaag kennen doorgaans persoon noch oeuvre, maar kunnen er, met de nodige duiding en omkadering, toch geboeid door raken. Aan de VUB maakten de studenten culturele agogiek in het voorjaar van 2023 kennis met GAL via een opdracht bij het vak ‘Theorie en praktijk van de kunst- en beeldeducatie’ (o.l.v. prof. Free De Backer, vakgroep Educatiewetenschappen), waarbij ze een korte podcast maakten bij een beeld waarin GAL verwijst naar iconische schilderijen uit de kunstgeschiedenis (Munch, Magritte, Picasso, …).

Bart De Wever kijkt toe hoe een overwinning van de Rode Duivels de scheurende Belgische vlag weer aaneen naait. (Collectie CAVA, Archief Gerard Alsteens, BE CAVA GAL1763)

Voor de expo GAL TOTAL, die van 22 september tot 14 oktober 2023 loopt, levert CAVA niet enkel de originele werken. We werken ook mee aan een podcast en organiseren een aantal ‘meet&greet’-sessies. Geïnteresseerden kunnen een tweetal uur doorbrengen in leeszaal en archiefdepot van CAVA, om samen met de kunstenaar enkele originele tekeningen te bekijken en tegelijk iets mee te pikken over de werking van een archief.

Meer informatie: www.cavavub.be