Proka (1969-1988)

Veerle Vandeputte, Liberas

Wanneer Pierre Vlerick (1923-1999) in 1969 directeur van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (KASK) te Gent wordt, vindt hij dat de school veel meer een centrum moet worden van artistiek leven en beleven, met nationale en internationale uitstraling. Daartoe richt hij de vzw Promotors van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, kortweg Proka, op. Door zijn bezieling en drijvende kracht, en die van zijn rechterhand, Milou Werbrouck, groeit Proka al snel uit tot een begrip in het Gentse en Vlaamse cultuurleven.

Opvoering van Dodenklas (Tadeusz Kantor) door het Poolse gezelschap Cricot 2 in de Zwarte Zaal (Proka), 1977 in de Zwarte Zaal (Proka), 1980 © Carlos Dekeyrel.

Gedurende twintig jaar brengt Proka een breed scala van eigentijdse artistieke stromingen naar Gent. Ook jong talent krijgt heel wat kansen om met artistieke experimenten naar buiten te komen.

In de Zwarte Zaal - een volledig zwart beklede ruimte in een zijvleugel van de academie - maakt het publiek kennis met de nieuwe, progressieve visies binnen de podiumkunsten. Frequent betreft het zelfs premières voor Vlaanderen. Vlaamse theatermakers als Tone Brulin en Franz Marijnen vinden er een speelvlak voor hun experimenteel theater, maar ook buitenlandse gezelschappen, onder meer uit Nederland (zoals Baal, Waste of Time) en Polen (bijv. Cricot 2 met Dodenklas van Tadeusz Kantor), brengen het Gentse/Vlaamse publiek in contact met het avant-gardetheater.

Opvoering van Ik wist niet dat Engeland zo mooi was door de groep Radeis in de Zwarte Zaal (Proka), 1980 © Carlos Dekeyrel.

Daarnaast besteedt Proka ruim aandacht aan film en animatiefilm (i.s.m. het Studiecentrum voor Animatiefilm van Raoul Servais, verbonden aan de KASK), mime, dans en figurentheater. Ook muziek komt uitgebreid aan bod, met vooral elektronische muziek, pop, free jazz en hedendaagse muziek in verscheidene vormen. Zo zijn het Instituut voor Psychoacustica en Elektronische Muziek (IPEM), verbonden aan de Gentse universiteit, en Studio LOGOS regelmatig te gast.

Proka organiseert eveneens tal van tentoonstellingen, van beeldende kunsten (o.a. Marilyn Monroe van Andy Warhol, aanwinsten van de Vereniging voor het MSK), affiches (o.a. 19de-eeuwse affiches), foto’s (o.a. fotomontages van John Heartfield) tot scenografie en theaterbouw in de DDR.

Liberas, affichecollectie nr. 22-9-PROKA.

Door een gebrek aan subsidies, een stijgend personeelstekort en de pensionering van Pierre Vlerick, stopt Proka in 1988. De fakkel is inmiddels overgenomen door gelijkaardige kunstencentra zoals het Kaaitheater in Brussel, en het Nieuwpoorttheater en de Vooruit in Gent.

Deze beperkte greep uit de vele activiteiten toont aan dat onderzoek naar de progressieve kunststromingen in Vlaanderen niet om Proka heen kan. Het archief van Proka, voornamelijk geschonken door Carlos Dekeyrel - een van de vele belangeloze medewerkers van de vzw, fotograaf en duivel-doet-al - bevat vooral stukken betreffende de werking van Proka als receptieve instelling zoals activiteitenkalenders, briefwisseling, programma’s, affiches, foto’s en (onvolledige) jaargangen van het informatieblad van Proka. Daarnaast bevat het publicaties uitgegeven door Proka zelf, en publicaties in verband met Proka of de KASK.
Het archief van Pierre Vlerick bevat biografische en persoonlijke informatie, stukken over zijn carrière als kunstenaar en over zijn carrière aan de KASK, alsook enkele stukken over Proka.
Een gedetailleerd overzicht van deze archieven is terug te vinden in de inventaris van Proka en deze van de familie Pierre Vlerick.