Het geloof van gewone mensen in beeld gebracht. Ontsluiting en digitalisering van de Collectie Thijs

Karen L. Bowen en Tom Deneire

Historicus prof. dr. Alfons K.L. Thijs van de Universiteit Antwerpen verzamelde zijn hele leven lang volksboekjes, handschriften, bedevaartvaantjes en devotieprenten. Kort voor zijn overlijden in 2014 selecteerde hij, samen met zijn vrouw Ilse, ongeveer 1.100 stukken die een uitzonderlijk onderdeel vormden van zijn uitgebreide verzameling. Deze objecten – zowel prenten als korte teksten van de 17de tot 20ste eeuw – hebben vooral betrekking op plaatsgebonden devotie of verering, zoals Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel. De Universiteitsbibliotheek Antwerpen kocht deze selectie voor de Bijzondere Collecties en gaf ze in langdurige bewaargeving aan de Bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap, waar de objecten in de leeszaal geraadpleegd kunnen worden. Als getuigenissen van het gebruik van devotionele beelden en teksten bij de geloofsbeleving vormen ze een belangrijke aanvulling op de bestaande collectie devotieprenten van het Ruusbroecgenootschap.

Heer van het Pieter Potklooster (Sint-Salvatorpriorij) te Antwerpen, handgeschilderde afbeelding op perkament (Universiteitsbibliotheek Antwerpen, Collectie Thijs, tg:uact:18)

‘Parce que ça m’amuse’

Gevraagd naar het waarom van zijn verzameling, antwoordde Fons Thijs graag met Emile van Heurcks ‘parce que ça m’amuse’. Maar het plezier dat hij erin vond, ging verder dan puur hobbyisme. Het gaat, zoals hij zelf schreef, om ‘het onnoemelijk grote plezier van het zoeken en soms ook effectief vinden van ontbrekende stukjes uit de grote puzzel van het verleden’. Als folklorist was Fons bovendien vooral geïnteresseerd in het doen en laten van doodgewone mensen uit het verleden. En daarvoor zijn deze devotionalia, die een licht werpen op de alledaagse geloofspraktijk van gewone mensen, een uitstekende bron.

De elektronische catalogus

De objecten van de Collectie Thijs mogen dan wel gewone gebruiksvoorwerpen geweest zijn, als bibliotheekmaterialen zijn ze lastig te beschrijven. Soms bevatten ze enkel een beeld, dan weer enkel tekst, en vaak een combinatie van beide. Bovendien willen gespecialiseerde onderzoekers van alles weten over dergelijke objecten. Wie ontwierp ze? Waar werden ze gedrukt? Om welke devotie gaat het precies? Wie betaalde de uitgave? Om al deze informatie op een overzichtelijke manier bij mekaar te brengen, ontwikkelde projectmedewerker dr. Karen L. Bowen, in samenwerking met de dienst bibliotheekautomatisering Anet, een elektronische catalogus die speciaal ontworpen is voor een optimale ontsluiting van deze verzameling. Hiermee kunnen allerlei combinaties van tekst en beeld samen in één beschrijvingsmodule ontsloten én volledig gedigitaliseerd worden.

Zoeken op maat

De zoekinterface biedt de mogelijkheid om met één zoekactie niet alleen een divers aanbod van resultaten, elk met afbeelding, te doorbladeren, maar staat ook toe deze resultaten te verfijnen of te linken met andere informatie uit het Anet-netwerk. Men kan bijvoorbeeld zoeken op datum, eigennaam, plaatsnaam, godsdienstige orde, enzovoort. Deze resultaten kunnen dan verfijnd worden, bijvoorbeeld op type object (prent, tekst, …), type drager (papier, perkament, stof, …), techniek (gravure, houtsnede, litho, …), genre afbeelding, versiering en nog veel meer. Zo kunnen allerhande geïnteresseerden, van verzamelaars tot onderzoekers, uit verschillende invalshoeken hun eigen zoektocht door de verzameling maken.

Meer informatie

Karen Bowen en Tom Deneire, Het geloof van gewone mensen in beeld gebracht. Ontsluiting en digitalisering van de Collectie Thijs (Antwerpen: UAntwerpen Nieuwe Mediadienst & Albe De Coker, 2018), 36 pp.