Universiteitsbibliotheek Gent – Boekentoren

Hendrik Defoort

De Universiteitsbibliotheek Gent beheert een van de belangrijkste erfgoedcollecties in het land. Zonder afbreuk te doen aan de uitzonderlijke waarde van die bijzondere collecties (grafiek, architectuurplannen, kaarten, affiches, genealogica, fotografie, numismatiek, … ) en de uitzonderlijke verzameling Middeleeuwse handschriften – waarrond we trouwens eind 2017 een integrale catalogus uitgeven -, is het zo dat de rijkdom vooral in de oude drukken zit. Een aantal cijfers volstaat: 14.000 drukken gepubliceerd vóór 1600, een 30.000 17de en een 30.000 18de eeuwse drukken. Over de 19de eeuw zwijgen we dan nog.

Uit de collectie Ephemera: Diplôme d’honneur décerné à l’Université de Gand, à Gand [1913].

De 19de eeuwse hoofdbibliothecarissen, met name Jules de Saint-Genois (1813-1867) en Ferdinand Vander Haeghen (1830-1913), zorgden via hun aanpak en vooral hun netwerken voor een enorme aangroei van de collecties. Bijzondere uitschieter in het geheel vormt de door Vander Haeghen opgestarte collectie Ephemera, vaak foutief aangeduid als collectie ‘Vliegende Bladen’. Het betreft een haast onuitputtelijke bron van meer dan 1.000.000 stuks ephemera die teruggaan tot de 12de eeuw. Deze collectie werd in de afgelopen jaren integraal op map-niveau geregistreerd, waardoor het voor elk historisch onderzoek de moeite loont de catalogus eens te bevragen op – doorgaans Franstalige – trefwoorden. Het trefwoord ‘Bakkerij’ levert 1 map met documenten op; ‘Boulangerie’ geeft niet minder dan 55 mappen. Dankzij de scanning-on-demand dienstverlening kan je binnen de paar werkdagen de documenten ook in digitale vorm op map-niveau verkrijgen.

Portretfoto van de Gentse hoofdbibliothecaris Ferdinand Vander Haeghen.

Wat ‘archief-materiaal’ betreft bevat de collectie vaak onverwachte parels. In de Archiefbank Vlaanderen werden niet minder dan 454 privaat rechterlijke archieffondsen geregistreerd en dat werk is geenszins af. Bij de bijzondere collecties staat de band of link met Gent heel vaak centraal, een lijn die vandaag verder getrokken wordt in het verzamelbeleid van de erfgoedbibliotheek. Gandavensia gaat dus ruimer dan UGent en de academische bibliografie. Heel vaak gaat het om aanvullingen van historische holdings of is er een speciale band met de instelling. Twee concrete recente voorbeelden: het archief Walter Prevenier en het archief Raoul De Keyser.

Tussen 1997 en 2016 deponeerde historicus Walter Prevenier (°Zelzate, 25 september 1934) zijn archief in de Boekentoren. Prevenier is een internationaal gerenommeerde autoriteit inzake de geschiedenis van de middeleeuwen, de paleografie en de oorkondeleer. Van 1967 tot 1999 was hij achtereenvolgens als docent en gewoon hoogleraar verbonden aan de vakgroep middeleeuwse geschiedenis van de Universiteit Gent, en van 1984 tot 1986 decaan van de Faculteit Letteren&Wijsbegeerte. Hij was tevens gastdocent aan tal van universiteiten wereldwijd (VUB, Utrecht, Berkeley, Pennsylvania, Rutgers, Columbia, UCLA, …). Zijn wetenschappelijke productie is even omvangrijk als divers. Het archief omvat 85 liggende archiefdozen, 32 kleine en 2 grote prentendozen. Op sommige onderdelen rust een embargo voor consultatie tot 2026.

Archieven van professoren horen door de band genomen thuis in de collecties van het Universiteitsarchief, tenzij zij dit zelf anders beslissen. Conform eerdere deponeringen sinds 1997, was het Preveniers expliciete vraag dit in de Boekentoren op te nemen, meteen aansluitend bij een rijke traditie waarbinnen mediëvisten uit de Gentse historische school hun archief in de bibliotheek deponeerden. In willekeurige volgorde gaat het dan om de fondsen Paul Fredericq, Hans Vanwerveke, Adriaan Verhulst, Albert Derolez, Ludo Milis, Raoul Van Caenegem, François Louis Ganshof, … Walter Prevenier.

Een tweede voorbeeld betreft het archief van beeldend kunstenaar Raoul De Keyser (1930-2012). Raoul De Keyser was gedurende zijn hele administratieve loopbaan werkzaam aan de UGent en ontpopte zich vanaf het midden van de jaren 1960 tot één van de belangrijkste Belgische naoorlogse kunstenaars. Vanaf de late jaren 1980 trad hij meer en meer op het internationale toneel en stelde hij ook ten toon in de belangrijkste musea en galerijen in Europa en Noord-Amerika. Na zijn overlijden op 5 oktober 2012 werd in zijn persoonlijke nalatenschap veel materiaal aangetroffen dat een interessante kijk op zijn oeuvre biedt. Allerhande aantekeningen, briefwisselingen, foto’s, folders, affiches en andere documenten illustreren de genese en de receptie van vele werken en tentoonstellingen. Het archief omvat 47 liggende archiefdozen, 8 prentendozen en 1 affichekaft. In 2015 wensten de drie zonen van Raoul De Keyser het archief te deponeren in de Boekentoren, dit door bemiddeling van Steven Jacobs die als onderzoeker vanuit de vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen in de komende jaren het onderzoek en de inventarisatie van het archief opneemt binnen het kader van diverse onderzoeksopdrachten in samenwerking met studenten.

Alle fondsen van de Universiteitsbibliotheek Gent worden ontsloten via de centrale catalogus lib.ugent.be. U vindt er ook de contactgegevens (telefoon, mail, chat) om eventuele extra duiding of uitleg te vragen.