Het archief van Arthur Vanderpoorten

Florian Van de Walle en Sébastien Baudart, Liberas

Onlangs schonk de familie Vanderpoorten aan Liberas een aanvulling op het archief van Arthur Vanderpoorten (1884-1945). In de jaren 1980 schonk Jeanne Thys, Arthur’s weduwe, al een eerste deel aan het Liberaal Archief. De inventaris hiervan door Marcel Bots, toenmalig voorzitter van het Liberaal Archief, volgde in 1990. Dit eerste archiefblok bevat voornamelijk toespraken in het kader van zijn politieke activiteiten en zijn engagement in het liberaal verenigingsleven. De Vlaamsgezinde liberaal Vanderpoorten engageerde zich tijdens het interbellum in verenigingen als het Willemsfonds, het Liberaal Vlaams Verbond en Librado. Hij stapte uiteindelijk ook in de actieve politiek: in 1936 werd hij provinciaal senator, in 1939 raakte hij tot senator verkozen in het arrondissement Mechelen-Turnhout, aansluitend werd hij minister van Openbare Werken in de regeringen-Pierlot II en III (april 1939 – januari 1940).
In januari 1940 kreeg Vanderpoorten in de regering-Pierlot IV de belangrijke ministerpost van Binnenlandse Zaken. Na de Duitse inval vluchtte hij samen met de rest van de Belgische regering naar Frankrijk. Sommige ministers trokken na verloop van tijd naar Londen, anderen, onder wie Vanderpoorten, bleven in Frankrijk. Hij vestigde zich in Grenoble, waar hij aan de universiteit studeerde en zich onder andere inzette voor gevluchte Belgen die naar Groot-Brittannië wilden trekken. Hij werd er echter begin 1943 door de Duitse bezetters gearresteerd. Uiteindelijk verzeilde hij in het concentratiekamp Bergen-Belsen, waar hij op 3 april 1945 aan de gevolgen van tyfus stierf.

August De Schrijver, Léon Matagne en Arthur Vanderpoorten in Grenoble in 1941. (Liberas, fotocollectie, 207884)

Het eerste archiefblok van Arthur Vanderpoorten bevatte al stukken over de Tweede Wereldoorlog, waaronder briefwisseling met de Belgische regering in Frankrijk en Londen. De recente aanwinst vormt hier een belangrijke aanvulling op en bevat briefwisseling met diverse figuren onder wie Eugène Soudan en Paul-Emile Janson, twee collega-ministers die net als Vanderpoorten in Frankrijk bleven. Zijn eveneens in het archief bewaarde ‘politieke agenda’s’ geven een mooi voorbeeld van de dagelijkse structuur van een minister op de vlucht. Daarnaast bevat de schenking honderden persoonlijke brieven van de familie Vanderpoorten tijdens periode 1940-1943, waarbij vooral de briefwisseling van Arthur met zoon Herman en vrouw Jeanne heel interessant is. Niet alleen geven de brieven een intiem beeld van de gevoelswereld van deze familie die zich in een uitzonderlijke situatie bevond, ze tonen ook hoe de familie Arthur Vanderpoorten met praktische zaken wilde helpen. Heel opmerkelijk zijn de drie laatste brieven die Vanderpoorten vanuit zijn gevangenschap naar zijn gezin schreef.

De eerste van drie brieven die Arthur Vanderpoorten vanuit zijn gevangenschap verstuurde in 1943. (Liberas, archief Arthur Vanderpoorten, nr. 517)

Het volledige archief is op stukniveau ontsloten en raadpleegbaar in de leeszaal of op aanvraag digitaal raadpleegbaar na ondertekening van een onderzoekscontract. De aanvullingen werden in een aparte rubriek op het einde van de inventaris toegevoegd.