Sporen van Democratie, het verkiezingspamflet als bron

Florian Van de Walle, Liberas

In 2018 verscheen in Contemporanea al een bijdrage over het verkiezingsmateriaal van Liberas. Dankzij steun van de Vlaamse overheid kon Liberas projectsubsidies verwerven om de verzameling verkiezingsmateriaal toegankelijker te maken. Het project Sporen van Democratie stelde de digitale ontsluiting van het ‘klein’ verkiezingsmateriaal voorop. De verkiezingsaffiches zijn al langer op de website raadpleegbaar maar vanaf 2021 zijn daar ook de verkiezingspamfletten tot 1991 aan toegevoegd. Tussen pamfletten en affiches zijn op het eerste gezicht weinig verschillen: de kandidaten zijn er keurig op afgebeeld en de partijslogans worden mooi geïllustreerd met tekeningen en foto’s. Ook het doel van pamfletten en affiches is hetzelfde, namelijk het kiespubliek voor zich winnen. Toch zijn er een aantal belangrijke verschillen. Een pamflet is vaak persoonlijker dan een affiche. Net als bij affiches zijn de klassieke slogans en foto’s er in te bezichtigen, maar de partijstandpunten worden er dikwijls uitvoeriger besproken.

Een pagina uit een brochure met de partijstandpunten uit 1958, mooi geïllustreerd met enkele tekeningen (Liberas, collectie pamfletten, PAMFLET004033).

In veel gevallen richten pamfletten zich tot een bepaalde doelgroep. Met name in de periode na de Tweede Wereldoorlog tot ongeveer midden jaren zeventig zijn er veel pamfletten die de aandacht trekken van vrouwen, landbouwers, bedienden of jongeren.

Een brochure uit 1949 met liberale standpunten gericht aan vrouwen (Liberas, collectie pamfletten, PAMFLET000083).

Al 7800 pamfletten zijn intussen beschreven en gedigitaliseerd. Dit bestrijkt de periode 1830-1991 (daarmee is de gehele PVV-periode ontsloten). Ook voor de verkiezingen van de laatste dertig jaar zijn al enkele duizenden beschrijvingen opgemaakt. Deze recentere pamfletten zijn echter nog niet gedigitaliseerd.

Voor de parlementaire verkiezingen van 1987 gaf Herman De Croo deze folder uit met recepten van zijn favoriete gerechten met streekbier (Liberas, collectie pamfletten, PAMFLET006843).

Naast het pamflet was er binnen het project Sporen van Democratie ook aandacht voor andere vormen van propaganda. Zo schreven veel kandidaten brieven naar hun kiespubliek. Deze brieven geven een soms zeer persoonlijke inkijk in de standpunten van de kandidaten. Van de brieven zijn er op dit moment al enkele duizenden beschrijvingen gemaakt; momenteel gebeurt de digitalisering.

Victor Sabbe roept op aan de kiezers van zijn arrondissement om de eenheid van het land te bewaren aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog (Liberas, collectie verkiezingsbrieven, BRIEF000006).

Pamfletten en ronselbrieven zijn een minder gebruikte bron voor onderzoek dan bijvoorbeeld affiches. Ze zitten immers vaak verborgen binnen archiefcollecties, waardoor het moeilijk is om gericht of serieel veel klein verkiezingsdrukwerk te raadplegen. Dankzij de digitalisering en individuele registratie van de stukken is het nu mogelijk om gemakkelijker informatie terug te vinden voor hele campagnes. Wie de collectie wil raadplegen kan terecht op de beeldbank van Liberas. Het is mogelijk om te zoeken op de naam van de kandidaat, of algemeen op verkiezingsdatum en locatie.

Een flyer met de tekst van een PVV-verkiezingslied uit 1965 met kritiek op CVP-premier Théo Lefèvre (Liberas, collectie pamfletten, PAMFLET004331).