×

Message d'erreur

  • Warning : Illegal string offset 'header' dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 797 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Notice : Array to string conversion dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 797 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Warning : Illegal string offset 'header' dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 807 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Notice : Array to string conversion dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 807 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).

Universiteitsarchief KU Leuven

Kjell Corens en Marc Nelissen

Het Leuvense Universiteitsarchief verwerft en bewaart velerlei archieven. De kern ervan wordt gevormd door het eigenlijke archief van de universiteit, met stukken van de vijftiende eeuw tot vandaag. Het archief van de Oude Leuvense universiteit (1425-1797) heeft in zijn geheel het statuut van UNESCO World Documentary Heritage. Het grootste deel wordt bewaard in het Leuvense Rijksarchief, maar ook het Universiteitsarchief beheert een belangrijk geheel, met onder meer de verzameling charters van de Oude universiteit, die tijdens de volgende twee jaren met steun van het fonds Baillet Latour zullen worden geconserveerd, gedigitaliseerd en ontsloten. Het oudste gedeelte van het archief van de in 1834 opnieuw opgerichte katholieke universiteit, ging bij de verwoesting van de Universiteitshal in 1914 grotendeels verloren.

De collectie bevat verder archieven van hoogleraren, van studentenverenigingen en van andere organisaties die een duidelijke band hebben met de universiteit. Zo zijn er de archieven van taalkundige Henri De Vocht (1878-1962), juristen Victor Brants (1856-1917) en Emiel van Dievoet (1886-1967), medicus Gerard van der Schueren (1908-1978), hedendaags componist Karel Goeyvaerts (1923-1993), psycholoog Joseph Nuttin (1909-1988) en een heel stel architecten en stedenbouwkundigen, onder wie Paul Felix (1913-1981), Raymond Lemaire (1921-1997), Lucas van Herck (1944-1994), Marcel Smets (°1947) en Luc Verpoest (°1945). De meeste Leuvense studentenverenigingen dragen al sinds hun oprichting materiaal over, bijvoorbeeld grote spelers zoals Medica en het Vlaams Rechtsgenootschap (VRG), maar ook kleinere entiteiten als de International Students of History Association (ISHA), het Leuvens Universitair Koor (LUK) en de studentenkoepels met bijvoorbeeld grote bestanden van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV), de Leuvense Overkoepelende Kringorganisatie (LOKO) en de Vereniging van Vlaamse Studenten (VVS). Ook organisaties die een band hebben met de Leuvense universiteit vinden vaak hun weg naar het Universiteitsarchief, zoals de Universitaire Parochie en de vereniging Vlaamse Leergangen.

Regelmatig worden op aangeven van Leuvense onderzoekers archieven en verzamelingen verworven met het oog op verder onderzoek. Goede voorbeelden daarvan zijn het archief, de bibliotheek en de documentatie van de modernistische architecten Huib Hoste (1881-1957) en Raphaël Verwilghen (1885-1963), en van Walter De Bock (1946-2007), voormalig onderzoeksjournalist bij De Morgen. Opmerkelijke aanwezigen zijn buitenlandse geleerden van zeer diverse pluimage: het Duitse onderzoekersechtpaar Ida Tacke (1896-1987) en Walter Noddack (1893-1960), ontdekkers van het scheikundige element rhenium en de Nederlandse arts-psychiater Jan Hendrik van den Berg (1914-2012), grondlegger van de metabletica.

Het archief Van Waeyenbergh

Een van de meer belangrijke archieven van de unitaire Katholieke Universiteit (1834-1968) is het archief van rector Honoré van Waeyenbergh (1891-1971). De vaderlandse geschiedenis heeft Mgr. Van Waeyenbergh vele rollen toebedeeld: veteraan van de Groote Oorlog, rector magnificus van ’s werelds grootste katholieke universiteit en verzetsheld uit de Tweede Wereldoorlog. De taalperikelen van de jaren zestig maakten aan deze heroïsche status bruusk een einde. Met zijn nieuwe titel van ererector magnificus op zak, nam Van Waeyenbergh verbitterd afscheid van een verdeeld Leuven.

Mgr. Van Waeyenbergh geeft de aftrap bij de inwijding van het Vijverpark in Kessel-Lo, 1960.

De rector hield zich vaak op in de vuurlinie. Met hand en tand verdedigde hij in de Tweede Wereldoorlog de autonomie van ‘zijn’ universiteit en slaagde er wonderwel in een langdurige sluiting te vermijden. Uit protest tegen de verplichte Arbeitsdienst deed hij de opgeëiste inschrijvingslijsten inmetselen in de Universiteitshal, wat hem achttien maanden cel opleverde.

De vaderlijke gestrengheid, waarmee de rector zijn studenten poogde in de hand te houden, stond in schril contrast met zijn hang naar vernieuwing en moderniteit. De vooruitgang aan de universiteit vertaalde zich in een doeltreffende administratie, een vergrote mobiliteit en een ruimtelijke uitbreiding. Kroon op het werk was de overzeese expansie met de bouw van een campus in de kolonie.

Een dergelijk leven, dat vele jaren samenviel met het wel en wee van de universiteit, leidde tot de vorming van een omvangrijk archief dat essentieel is voor de kennis van een kwarteeuw of meer universiteitsgeschiedenis. Het hoeft geen betoog dat het archief Van Waeyenbergh een schat aan informatie bevat voor een nieuwe generatie historici. Toen de rector in mei 1944 vernam dat de universiteit zwaar beschadigd werd door een geallieerd bombardement, ontvluchtte hij het huisarrest en reisde in het grootse geheim terug naar Leuven. De vele kiekjes die hij er nam van de verwoeste universiteitsgebouwen zijn exemplarisch voor het vaak unieke fotomateriaal in het archief. Preciosa van nationaal belang, zoals de authentieke akte van het Schoolpact, contrasteren met de vaak anekdotische archivalia zoals cursusnotities en oefenschriftjes van de lessen die hij als seminarist gaf aan het IJzerfront. De aantekeningen van de rector in de gevangenis van Sint-Gillis hebben, evenals de ingemetselde inschrijvingslijsten uit 1942, een uitgesproken emotionele waarde.

Omslag van de inventaris van het archief van rector Honoré van Waeyenbergh, verschenen bij Acco in 2009.

Het Universiteitsarchief bestaat uit een veel te kleine, maar dappere ploeg van archivarissen, die met genoegen meer informatie verstrekken over de inhoud van de bestanden. Een tamelijk volledige lijst van de aanwezige archieven en verzamelingen met informatie op bestandsniveau vindt men in LIAS; voor sommige bestanden was het al mogelijk om de beschikbare inventarissen en lijsten in te voeren in LIAS, voor andere moet men nog een beroep doen op oudere toegangen. Het archief van Honoré Van Waeyenbergh is ontsloten via een lijvige gedrukte inventaris. In de bijlagen reiken lijsten van de universitaire bestuursorganen en functionarissen informatie aan voor het correcte verstaan van de inventaris en voor een verdere studie van de universiteitsgeschiedenis tijdens de periode die door het archief wordt bestreken. Dat meer dan honderd pagina’s nodig zijn voor een register op de inventaris, bewijst niet enkel de omvang en het belang van dit archief, maar ook de diepgaande ontsluiting.

- Kjell Corens en Marc Nelissen

Webreferenties

  1. Universiteitsarchief: https://www.kuleuven.be/kunstenerfgoed/universiteitsarchief
  2. LIAS: http://abs.lias.be/Query/archivplansuche.aspx?ID=13